Seracılık

Sera planlamasında ve sera yerinin seçiminde etkili olan en belirgin faktörler ışık, sıcaklık, hava hareketi, toprak ve topografya, yön ile sulama suyunun temini ve ekonomik faktörler­dir.

Ülkemizde olduğu gibi sera tarımının genel olarak doğal koşulların uygun olmadığı zaman­larda yapıldığı göz önünde tutulursa sonbahar, kış ve ilkbahar aylarını n güneşlenme duru­mu sera planlaması ve yerinin seçiminde önemli derecede etkili olmaktadır. Her bitkinin ge­lişmesi sırasında gereksinme duyulan güneşlenme, miktarı bellidir. Güneşlenme miktarı arttıkça genel olarak bitki gelişmesi ona paralel olarak artar. Özellikle kış aylarında havala­rı n sürekli bulutlu olabileceği düşünülürse, güneşlenmesi fazla olan yerin sera yeri seçimin­de tercih edilmesi gerekir. Bitkilerin gelişmesinde farklı güneşlenmeye gereksinme duyma­ları değişik bölgelerde değişik sera yapımını zorunlu kılar. Sebze yetiştiriciliğinin Güney Anadolu’da, çiçekçiliğin ise Marmara Bölgesinde yaygın oluşu bunun sonucudur.

Sera yapımında çevrenin sıcaklığı en önemli faktördür. Ülkemizde ışıklanma yönünden he­men hemen her yerde sera yapımı mümkün olabilmektedir. Sera içinde arzu edilen sıcaklı­ğın elde edilmesinde çevre sıcaklığının büyük rolü vardır. Kış ayları ılık geçen yerler ile soğuk geçen yerler karşılaştırıldığında soğuk yerlerde ısıtma masrafının çok daha fazla olaca­ğı bir gerçektir.

Sıcaklık bitki gelişmesinde ana faktörlerden biridir. Işık ve güneşlenme olsa bile çevre sı­caklığının uygun olmaması durumunda bitkilerde gelişme olmaz. Bu nedenle soğuk mev­simlerde özellikle geceleri seralarda ısıtma zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. Sera ısıtılması­nın olanaklar ölçüsünde azaltılabilmesi için sera yerinin zorunluluk olmadıkça ılık bölgeler­de seçilmesi, bölge içinde ise güneşlenmesi fazla, radyasyonla ısı kaybının az olacağı, ısın­manın çevreye göre daha fazla olacağı yerler seçilmelidir. Mikroklima alanlarının sera yapı­mı için uygun yerler olabileceği göz önünde tutulmalıdır.

Sera bitkilerinin sıcaklık istekleri farklı farklıdır. Sera yerleri seçilirken bu farklılıklar esas tu­tularak bazı bitkiler için az uygun olan yerler diğer bazı çeşitler için daha uygun yerler olabi­lir.

Sera kurulacak yerde yerel rüzgârların incelenmesinde yarar vardır. Rüzgârların seralar üzerinde hem seralara verecekleri yıkma, örtü malzemesini yırtma ve kırma, hem de örtü malzemesi ne kadar sıkı ve sağlam yerleştirilmiş olursa olsun sera içi sıcak havanın çeşitli yollarla ve kolaylıkla dışarı kaçmasında ve sera içinde fazlaca ve zararlı hava cereyanı oluş­ması gibi zararlı etkisi yanında sera havalandırmasının kolaylaşmasında ve sera neminin azaltılmasında olumlu yönde etkileri olmaktadır. Bu nedenle sera yeri seçilirken, soğuk ve kuvvetli rüzgârların direkt seralara gelmeyecek biçimde rüzgârdan korunmuş olan yerlerin, serinletici etkisi olan hafif rüzgârı n bulunduğu yerlerde ise rüzgârın etkisine açık olan yerle­rin sera yeri olarak seçilmesine özen gösterilmelidir. Rüzgârlı bir yerde sera kurma zorunlu­luğu varsa etkili ve zararlı rüzgâr tarafına rüzgâr kıranlar tesis edilmelidir. Bu tesisler çeşitli ağaç ve çalı topluluklarından oluşmalıdır. Burada da rüzgârın bütünüyle değil de belli oran­larda kesilmesi gerekir. Aksi halde anafor oluşumu meydana gelmektedir.

Şayet seraları rüzgârdan koruma olanağı yoksa seraların dar yüzeyi (alın kısımları) rüzgâr tarafına getirilmelidir. Böylece rüzgârın seraya çarpma yüzeyi azaltılmış, dolayısıyla rüzgârın basınç ve soğutma etkisi azaltılmış, buna karşın sera içi havalandırmasına olumlu etki yaratılmış olur.
 

Anafor oluşumu hangi durumda söz konusu olur?

Yoğun (intensiv) tarımın yapıldığı yerler olması nedeniyle sera alanları toprağının kaliteli ol­ması gerekir. Yer seçimi yaparken diğer faktörlerin yanında toprağında bitki yetiştirme yö­nünden fazla bir sınırlama yaratmaması arzu edilir. Sera toprakları için tınlı-humuslu, besin maddelerince zengin, su tutma yeteneği iyi, drenaj, taşlılık, sığ olma sorunu olmayan top­raklar iyi topraklardır.

Şayet bitkiler tabla, saksılar veya özel yetiştirme ortamlarında yetiştirilecekse toprak, sera yeri seçiminde önemli bir faktör olmamaktadır.

Toprak alt tabakaları geçirgen olmayan yerlerde sulama ve yağış sularıyla taban suyu yük­selebilir. Bu gibi yerlerde sera yapılması zorunluluğu varsa drenaj sorunları giderilmeli ve sera toprağı askıya alınmalıdır. Sera kurulacak yerde taban suyu seviyesi en az 1 m. derinlikte olmalıdır. Taban suyu seviyesinin yükselmesi toprağın soğumasına, havasız kalması­na, köklerin hastalanmasına neden olacaktır.

Sera yapılacak arazilerin toprak yapısı sera inşaatı bakımından da önemlidir. Gevşek yapılı topraklar üzerinde sera inşaatı daha pahalıya gerçekleştirilecektir. Zira gevşek zeminler­de temel derinliği ve temel için kullanılan malzemeler daha fazla olacaktır. Sera toprağının taşıma kapasitesi en az 2-2,5 kg/cm2 olmalıdır.

Sera toprağı yanında arazi topografyası da sera yerinin seçiminde etkilidir. Sera kurulacak alanların çok eğimli olması sera yapımı, sulama ve toprak çalışması yönünden güçlükler yaratacaktır. Yağış sularının tahliye edilemeyeceği yağışlı, çok düz alanlarda fazla suyun akıtılamaması nedeniyle sera alanının bu gibi yerlerde seçilmemesi gerekir. Düz yerlerde sera kurulma zorunluluğu varsa sera içi eğiminin yeterli olması arzu edilir. Sera yerinin eğimli arazilerde kurulması durumunda teras yapılma zorunluluğu vardır. Bu durumda ara­zinin üst toprağı bir kenarda bırakılarak teras yapılmalıdır. Aksi halde bitki için uygun olama­yan alt toprak üzerinde yetiştirme yapma zorunluluğu ortaya çıkar.

Plastik seraların ağırlıkları cam seralara göre daha hafif olduğundan daha eğimli alanlarda kurulma olanakları vardır. Ancak eğimi çok fazla olan yerde sera kurulacaksa teraslama ya­pı İması gerekir. Karık sulama yöntemiyle sulama yapılması tasarlanan seralar için en uy­gun arazi eğimi %0.5-1 arasıdır.
 

Sera yapılacak yer toprağının taşıma kapasitesi en az kaç kg/cm2 olmalıdır?

Seralarda azami güneşlenmeyi sağlamak amacıyla özellikle kış yetiştiriciliğinde seranın güneye, güney doğuya, güney batıya yönlendirilmesi arzu edilir. Bu durum düz ve güneye bakan yamaçlarda kolaylıkla karşılanırken, eğimin kuzeye olduğu yerlerde doğal ışıktan ve güneş radyasyon ısısından faydalanma daha az olmaktadır.

Arazi eğiminin güneye yönlenmiş olması, seralar için soğuk, kuvvetli kuzey rüzgârlarının engellenmesi yönünde dolaylı ve olumlu etki yapacaktır. Seraların yönünü tayin eden en önemli etken, seranın kurulacağı arazinin durumudur.

Sera tarımının yapılabilmesi için sulama suyunun mutlaka var olması veya kolaylıkla temin edilebilmesi gerekir. Çünkü açık alanlardaki yetiştiricilikte doğal yağıştan doğrudan yararla­nılabilirken sera yetiştiriciliğinde bu mümkün değildir. Bu amaçla sulama suyu akarsular­dan, göllerden, artezyen, derin kuyulardan veya kent içme suyu şebekesinden sağlanabilir. Su ihtiyaçları hesaplanırken, sebzelerin gelişme sürelerinde ortalama bir değerle 12.5 lt/m2 su ihtiyaçlarının olduğu dikkate alınır. Toprak tipine bağlı olarak bu miktar 40 lt/m2’nin üstüne çıkabilir. Yıllık olarak 1m2 sera alanının su gereksinmesi 0.8.-1.5m3’tür.

 

Seracılıkta su temin yolları nelerdir?

Temin edilen sulama suyunun sulamaya uygun olması, toprakta tuzlanmaya ve kalite bo­zulmasına neden olmaması gerekir. Su, seralarda sulama yapmak için olduğu gibi seranın ısıtılması, sıcak günlerde soğutulma­sı ve nemlendirilmesi, hasat edilen ürünün yıkanması, ilaçların seyreltilmesinde de kullanı­lacaktır.

Diğer tarımsal çalışmalarda olduğu gibi seracılık da ekonomik şekilde yürütüldüğü sürece yayılır, başarılı olur. Sera tarımı yukarıda da belirtildiği gibi büyük sermaye isteyen bir çalış­madır. Yapılan bu yatırımdan en iyi biçimde yararlanma ve karşılığında belli bir gelirin elde edilmesi gerekir. Bu nedenle sera yerinin seçimine özel önem verilmelidir. Sera yerinin seçi­minde rol oynayan ekonomik faktörler yol, enerji kaynağı, işletmenin yerleşim düzeni ile pa­zar ve satış olanaklarıdır.